Jak szybko, ale prawidłowo, porównać zarobki w Polsce z innymi krajami?

Kiedy porównujemy zarobki w różnych krajach, nie możemy jedynie opierać się na danych przekształconych o kurs walutowy, bo ceny w krajach różnią się niezależnie od waluty. Kraje mają inne warunki geograficzne, a stąd jedne surowce są bardziej dostępne, inne mniej. Kraje mają różną kulturę i w jednym może być większy popyt na jakiś produkt, w drugim mniejszy. Ponadto nie wszystkie dobra są handlowalne, a to znaczy, że kurs walutowy nie może ich uwzględnić. Stąd kraje bogatsze będą mieć droższe np. usługi publiczne, a to z kolei przekłada się na wyższe ceny także dóbr handlowalnych.

W poprzednim wpisie pokazałem, jak szybko porównać ceny między krajami OECD. Teraz pokażę, jak porównać dochody między nimi. Najbardziej aktualne dane dotyczą roku 2021, więc pamiętajmy, że są opóźnione w stosunku do porównań cenowych.

1. wchodzimy na stronę OECD z tabelą PKB per capita PPP (w dolarach) . Na tablicy powinna widnieć etykieta:

(jeśli jest inna klikamy w Measure i wybieramy właściwą).

2. W pierwszej kolumnie szukamy kraju, czyli Polski (Poland). Na 2021 r. było to 37 711 USD:

3. Dla porównania szukamy Niemiec (Germany) - jest to 58 784 USD. W USA 70 181 USD, a średnio w OECD 48 958 USD.

4. Czyli średnio realnie zarabiają więcej: 

- Niemcy o 56% więcej (58,8 / 37,7 = 1,56),

-  USA o 86%,

- OECD o 30%.

Porównajmy teraz dochody krajów bez korekty o PPP:

1. Klikamy w Measure:

2. Wybieramy Per head, current prices, current exchange rates

3. Szukamy odpowiednich krajów do porównań na 2021. Polska miała wtedy 17 804 USD. Zauważmy, że to odpowiadało przeciętnemu wynagrodzeniu: średni kurs USD wynosił ok. 3,8. Stąd miesięcznie dostajemy ponad 5,6 tys. zł (17804/12*3,8 = 5634). ZUS podaje, że w 2021 było to 5663 zł.

4. Niemcy mieli 51 204, USA 70 181, OECD 42 581 USD. Zatem nominalnie Niemcy zarabiają prawie 3 razy więcej, USA prawie 4 razy więcej, OECD o 40% więcej.

Jednak w 2022 przedstawione statystyki nieco się zmienią, bo mamy sporo wyższą inflację od Niemiec i USA. Nasz sąsiad prawdopodobnie zarabiał realnie w tym roku o 60% więcej, a USA o 90%. Natomiast w ujęciu nominalnym nieco ich nadgonimy. To też pokazuje, że nominalne porównania nie mają dużego sensu.

Dodatek

Chociaż obliczenia PKB PPP są skomplikowane (zob. dokumentację OECD), to sama idea jest prosta:

PKB [w PLN] = wartość wydatków w gospodarce = średnia cena [w PLN] * ilość dóbr i usług.

Średnia cena w PLN najpierw jest zamieniona w USD:

PKB [USD] = średnia cena [PLN] * ilość dóbr i usług * kurs złotego w USD = średnia cena [USD] * ilość dóbr i usług

Ten PKB to właśnie current prices, current exchange rates.

Żeby przekształcić ten PKB w PKB PPP musimy pomnożyć pierwszy z nich przez odpowiedni współczynnik korygujący:

PKB PPP [USD] = średnia cena [USD] * ilość dóbr i usług * WK,

WK = średnia faktyczna cena [USD] / średnia cena [USD]

Nowa, faktyczna cena w USD jest to cena produktu w USA, a więc w dolarach, a nie jak dotychczas jedynie przekształcona z PLN na USD. 

Przykład:

cena chleba w Polsce = 4 zł

cena chleba w USA = 1,6 USD.

Bochenek chleba starczy na 3 dni, tj. w ciągu roku kupujemy 122 bochenków. Wtedy:

wydatki w Polsce na chleb [PLN] na osobę w ciągu roku = 4 zł*1*122 = 488 zł.

Analogicznie w USA:

wydatki w USA na chleb [USD] na osobę w ciągu roku = 1,6 USD*1*122 = 195 USD.

W 2021 r. kurs złotego wyniósł ok. 0,26 USD. Stąd:

wydatki w Polsce na chleb [USD] na osobę w ciągu roku = 4 PLN*0,26 USD/PLN*122 = 127 USD.

WK = cena chleba w USA w USD / cena chleba w Polsce w USD

WK = 1,6 USD / (4*0,26 USD) = 1,538

127 USD*1,538 = 195 USD.

Dostaliśmy tyle samo wydatków na chleb w Polsce i USA (195 USD rocznie), ponieważ założyliśmy, że ludzie w obu krajach zjadają tyle samo chleba. Różnice będą występować dopiero przy mniej podstawowych produktach. Powiedzmy jednak, że Amerykanie kupują co dwa dni chleb, tak że w ciągu roku kupują 183 bochenków chleba:

wydatki w USA na chleb [USD] na osobę w ciągu roku = 1,6 USD*1*183 = 293 USD.

Dane dla Polski się nie zmieniają, czyli nadal wydajemy 195 dol. na chleb. Porównamy oba kraje:

293 / 195 = 1,5.

Czyli USA wydają o 50% więcej na chleb, ale to również znaczy, że ich dochody przeznaczane na chleb są o 50% większe. Gdybyśmy jednak uwzględnili wszystkie produkty i usługi, dostalibyśmy 1,86, tzn. 86% więcej - to właśnie PKB PPP wykazane przez statystyki OECD.

Jak szybko porównać ceny w Polsce z innymi krajami?

Często chcielibyśmy porównać obecne ceny w Polsce z innym krajem. Wyszukiwarka na pierwszych stronach odniesie nas najprawdopodobniej do artykułów, które nie dostarczają najbardziej aktualnych danych, a poza tym są informacją już przetworzoną, z drugiej ręki. Dlatego najlepszy sposób jest następujący: 

1. wchodzimy na stronę OECD z tabelą porównawczych indeksów cenowych .

2. Mamy tabelę, w której: 

* etykietami wierszy są nazwy krajów, które chcemy porównać z krajem bazowym,

* etykietami kolumn są nazwy krajów wraz z ich walutą - chodzi o kraj bazowy. Zaczynamy od kolumn - szukamy etykiety naszego kraju z walutą, czyli Poland PLN. 

3. Po znalezieniu kolumny szukamy wiersza z etykietą Poland.

4. Zauważmy, że przecięcie wiersza i kolumny daje 100. To jest indeks porównawczy a 100 poziom odniesienia.

5. W kolumnie Poland PLN znajdują się indeksy porównawcze krajów OECD w stosunku do Polski. Np. chcemy sprawdzić o ile różnią się ceny w Niemczech. Szukamy wiersza Germany i sprawdzamy liczbę na przecięciu z kolumną Poland. Obecnie (10.2022) wynosi 177:

 To znaczy, że w październiku 2022 ceny towarów i usług ogólnie były wyższe w Niemczech o 77% niż w Polsce. Jeżeli kupujemy w Polsce coś za 1 zł, to w Niemczech kupimy to samo - średnio biorąc - za 1,77 zł. Oczywiście oznacza to, że najpierw musimy zamienić 1 zł na pewną ilość euro - tutaj byłoby to ok. 0,21 EUR. Czyli gdyby w obu krajach ceny były identyczne, to zapłacilibyśmy 0,21 EUR. W rzeczywistości jednak zapłacimy 0,37 EUR (0,21*1,77 = 0,372), co wynika m.in. z wyższych zarobków i większego bogactwa Niemców.

Możemy to nawet sprawdzić zaczynając porównanie od strony Niemiec. Na przecięciu kolumny Germany EUR i wiersza Poland dostaniemy w tym samym miesiącu 57. To znaczy w Polsce jest o 43% taniej (57/100-1 = -0,43). Dlaczego nie -77%? Bo procentowy wzrost nie odpowiada procentowi spadku. Wiemy, że cena wzrosła z 0,21 EUR do 0,37 EUR (+77%). Powiedzmy teraz, że ją obniżamy z powrotem do 0,21 EUR. To znaczy, że cena spadnie o 0,21/0,37 - 1 = -43%. Czyli dokładnie tyle, ile przewidywaliśmy.  

6. Łatwiej porównamy ceny po ściągnięciu pliku w formacie .CSV lub Excel (wybieramy opcję Export w lewym górnym rogu i wybieramy format).

7. W arkuszu kalkulacyjnym (nie musi być to oczywiście Excel) szukamy pola Country currency i filtrujemy po Poland.

8. Szukamy pola Country i znowu Germany. 

9. Szukamy pola Value. Widzimy, że 177, czyli to samo, co w wersji online.

10. Inny przykład: poszukajmy USA (United States) ceny są wyższe o 130% (Value = 230).

11. Posortujmy pole Value rosnąco. Okazuje się, że w tej liście tylko dwa kraje mają niższe ceny od Polski: Turcja (-36%) i Kolumbia (-24%).

Dodatek

Zainteresowanych dokładną metodologią obliczania PPP odsyłam do dokumentacji OECD. Pokazany w tym wpisie porównawczy indeks poziomu cen (ang. Comparative Price Index)  nazywany jest tam Indeksem poziomu cen (Price Level Index - PLI). 

PLI = PPP / kurs waluty y wyrażony w walucie x,

PPP = cena dóbr w walucie x / cena dóbr w walucie y,

Przykład:

PPP = cena chleba w euro w Niemczech / cena chleba w złotych w Polsce = 1,5 EUR / 4 PLN = 0.375 EUR / PLN.

kurs złotego w euro = 0,21 [EUR/PLN].

PLI = 0,375 [EUR/PLN] / 0,21 [EUR/PLN] = 1,79.

PKN - aktualizacja wyceny

Ponieważ Orlen znowu pokazał większe zyski, tak że EPS wynosi obecnie ok. 40 zł, to wycena się podniesie. Jednak dodatkowo zrobiłem 3 poprawki. Po pierwsze podniosłem współczynnik wypłaty do 15%, tak że w 2023 dywidenda może wynieść 6 zł brutto. Po drugie podniosłem koszt kapitału dla zysków rezydualnych z 9,6% do 10,5%. Wg moich obliczeń klasyczny CAPM faktycznie daje 9,6% dla PKN, ale po uwzględnieniu kapitału ludzkiego (wzrostu wynagrodzeń - zob. Czy trój-betowy CAPM wyjaśnia stopy zwrotu?) oraz ryzyka międzyokresowego (spreadu między rentownością długoterminową a krótkoterminową - zob. Spread między długo- a krótkoterminową stopą procentową) koszt kapitału własnego rośnie o ok. 1 pkt proc. Po trzecie obniżyłem rezydualny wzrost zysków w Scenariuszu 2 z 4 do 3%. Ktoś może powiedzieć, że sobie sztucznie obniżyłem, żeby wycena mi pasowała. Ale de facto chodzi o coś innego, mianowicie cel inflacyjny NBP powinien wynosić 2,5% (podkreślam - powinien wg założeń polityki tej instytucji). Dodatkowe 0,5 pktu proc. wynika z tego, że cel inflacyjny może być rozumiany jako mediana, a średnia może być większa. Odpowiedź na pytanie, dlaczego zakładam max wzrost na poziomie średniej inflacji zawarłem w poprzednim wpisie.   

Jeszcze kwestia dlaczego zwiększyłem współczynnik wypłaty do 15%. Jest to subiektywne odczucie, że spółka będzie naciskana by wypłacać większą dywidendę i 6 zł w kolejnym roku powinno być w zasięgu możliwości. Jednocześnie zapowiadano, że 4 zł dywidendy to minimum. 

W sumie dostałem średnią wycenę 65 zł. W Scenariuszu 1 dla założenia rezydualnego wzrostu g = 1%, wartość wyniosła 60 zł, a dla g = 3% 71 zł. W Scenariuszu 2, tj. z prowizją 0,2%, jest to odpowiednio 58 i 68 zł. Obecnie kurs znajduje się w tych rejonach (64-65 zł), więc racjonalnie. 

Pamiętajmy, że jest to wycena tylko na dziś, a więc uwzględnia bieżącą sytuację. Jutro wycena może być już zupełnie inna. Przykładowo, gdyby współczynnik wypłaty zwiększyć do 25%, to wartość rośnie do ponad 100 zł. Jest to ciągle "spółka polityczna", a to oznacza, że każda wypowiedź polityka będzie pociągać kurs w jakimś kierunku. Niestety może być wykorzystywane przez nich samych, więc ryzyko jest tu podwójne.

Link do obliczeń: Wycena DDF - PKN